وظیفه‌ی ترویج و همگانی‌کردن نماز

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در پیام به بیست و دومین اجلاس سراسری نماز، کیفیت بخشیدن به نماز و ترویج و همگانی کردن آن را در صدر وظایف مؤمنان خواندند و تأکید کردند:

«صاحبان اندیشه و بیان، با گفتن و نوشتن؛ دارندگان رسانه‌ها و منبرها با پرداخت جذّاب و هنری و مسئولان دستگاه‌ها نیز متناسب با کارکرد آن دستگاه، میتوانند این وظیفه‌ی بزرگ را ادا کنند.»

در این مقاله ابتدا به پیام مقام معظم رهبری به بیست و دومین اجلاس سراسری نماز  اشاره می شود و در ادامه به مسجد در کلام رهبری پرداخته می شود که در بیانات و سخنرانی های متفاوت به مسجد اشاره فرموده است.

متن پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
قرآن کریم در توصیف قدرتمندان ِمؤمن و در صدر وظایف آنان اقامه‌ی نماز را نام برده است: الذین ان مکنّاهم فی الارض اقاموا الصلاة...

این وظیفه، در عمل شخصی، کیفیت بخشیدن به نماز است، و در تلاش اجتماعی، ترویج نماز و همگانی کردن آن.

کیفیت یافتن نماز بدین معنی است که نماز، با حال و حضور ادا شود؛ نمازگزار به نماز با چشمِ «میعاد ملاقات با خدا» بنگرد و در آن، با خدای خود سخن بگوید و خود را در حضور او ببیند؛ نماز را تا می‌تواند در مسجد و تا می‌تواند به جماعت بگزارد.

و ترویج نماز، هر حرکت و تلاشی است که در راه همگانی کردن آن، و تبیین اهمیت آن، و آسان کردن دسترسی به آن، بتوان صورت داد.

صاحبان اندیشه و بیان، با گفتن و نوشتن؛ دارندگان رسانه‌ها و منبرها با پرداخت جذّاب و هنری؛ مسئولان دستگاه‌ها هر یک متناسب با کارکرد آن دستگاه، می‌توانند این وظیفه‌ی بزرگ را ادا کنند.

ترویج همگانی نماز
کمبود مسجد در شهر و شهرک و روستا؛ نبود جایگاه نماز در مراکز اجتماعات همچون ورزشگاه و بوستان و ایستگاه و مانند آن؛ مراعات نشدن وقت نماز در وسائل مسافرت‌های دور دست؛ نپرداختن شایسته به نماز در کتاب‌های درسی؛ نپرداختن به پاکیزگی و بهداشت در مساجد؛

نپرداختن امام جماعت به تماس و رابطه با مأمومین؛ و هر کمبود دیگری از این قبیل‌ ها، نقاط ضعفی است که باید همت‌های بلند بر زدودن آن برانگیخته شود و نشانه‌ی ایمان صاحبان تمکّن یعنی اقامه‌ی نماز، در جامعه‌ی اسلامی ما روز بروز نمایان‌تر گردد. ان‌شاءالله والسلام علیکم و رحمة‌الله:سیّد علی خامنه‌ای(1)


با توجه به اهمیت مسجد و جایگاه آن در قران و روایات از میان موضوعات همگانی نماز جهت ترویج نماز در این قسمت مسجد در کلام رهبری را نورد بحث قرار می دهیم.

اهمیت مسجد در کلام رهبری
در صدر اسلام، در زمان نبىّ مکرّم اسلام صلى‌اللَّه‌علیه‌وآله‌وسلّم و همچنین در زمان حکومت با برکت امیرالمؤمنین علیه‌الصّلاةوالسّلام، مسجد مرکز همه تصمیم‌گیریهاى مهم و کارهاى بزرگ بود.

نمى‌خواهیم از لحاظ وضع زمان، مسجد امروز را به مسجد کوفه زمان امیرالمؤمنین تشبیه کنیم؛ زیرا اقتضاهاى هر زمان متفاوت است. به‌طور کلّى مسجد به عنوان یک پایگاه دین، عبودیّت و معرفت، مى‌تواند براى جوامع اسلامى منشأ و سرآغاز حرکات بزرگ و برکات ماندگار باشد.

یکى از علل پیروزى این انقلاب مبارک در ایران اسلامى - و یا لااقل سهولت این پیروزى - این بود که مردم به مساجد اقبال پیدا کردند.

جوانان مساجد را پر کردند و علماى اعلام، مساجد را به عنوان مرکزى براى تعلیم، تربیت، روشنگرى افکار و اذهان، مورد استفاده قرار دادند و مسجد، مرکزى براى حرکت، آگاهى، نهضت و افشاى اسرار زمامداران فاسد و خودفروخته رژیم طاغوت شد.

در دوره مشروطیت هم همین‌طور بوده است؛ در دوره ملى شدن صنعت نفت هم تا حدودى همین‌طور بود؛ در زمان انقلاب هم که این مسأله، به حدّاعلى‌ رسید.

ملت ایران باید مساجد را مغتنم بشمارد و پایگاه معرفت و روشن بینى و روشنگرى و استقامت ملى به حساب آورند. اگر کسى خیال کند که در مسجد، فقط چند رکعت نماز مى‌خوانند و بیرون مى‌آیند و این چه تأثیرى دارد، خطاست.

این‌طور نیست. اوّلاً اگر همان چند رکعت نماز هم با چشم بصیرت نگاه شود، خودِ نماز که به زبان مُشَرِّع مقدّس نماز و اذان، خیرالعمل و فلاح است، مایه برکات زیادى مى‌شود. نماز یک ملت را به قیامِ للَّه وادار مى‌کند. نماز انسانها را از فساد دور و به خلوص و فداکارى نزدیک مى‌کند.

علاوه بر آن، مسجد فقط براى نماز نیست؛ در مسجد انواع عبادات هست. از جمله آن عبادات، تفکّر است که «تفکّر ساعة خیر مِن عبادة سنة»(2)،

یا در بعضى از روایات است که «من عبادة اربعین سنة»، یا «سبعین سنة» - البته فکر کردن درست - افراد مسجد برو، این فکر را به وسیله شنیدن سخنان عالم دین و فقیه به دست مى‌آورند.

بنابراین مسجد، هم مدرسه است، هم دانشگاه، هم مرکز تفکّر و تأمل، هم مرکز تصفیه روح، هم مرکز خلوص و مرکزاتّصال بنده به خداست. ارتباط زمین و آسمان است.

جایى است که انسان خود را به منبع لایزال فیض و قدرت وصل مى‌کند. انسان در مسجد، خود را به خدا متصّل مى‌کند.

بنابراین باید قدر مساجد را دانست. باید در مساجد حضور پیدا کرد. بحمداللَّه به برکت انقلاب در این سالهاى اخیر، این معنا زیاد شده و کیفیّت پیدا کرده است.

همه شنیدید که امسال در ایام اعتکاف در ماه مبارک رجب، در بسیارى از مساجد سراسر کشور، جوانان ما، زنان و مردان از قشرها و سنین مختلف، رفتند و در مسجد ماندند؛ سه روز روزه گرفتند و با خدا مأنوس شدند. بعد از آن هم با گریه و اشک و آه، مسجد را وداع گفتند و بیرون آمدند، تا براى سال آینده آماده شوند.

عزیزان من! این براى یک جامعه، علامت خوبى است. «الذین ان مکّنا هم فى‌الارض اقاموا الصلوة»(3)، علامت یک حکومت الهى، علامت یک حرکت صحیح و داراى جهتگیرى صحیح است. این را جدّى بگیرید و تقویت کنید.

بحمداللَّه مسأله تنظیف و تطهیر و پاکسازى و غبارروبى و عطرافشان مساجد - کارهایى که این روزها انجام مى‌گیرد - همه جزو کارهاى خوبى است که بحمداللَّه انجام هم مى‌گیرد و خوب است که انجام دهید.

واژه‎ ی مسجد، جمعاً 28 بار در قرآن کریم ذکر شده که در 22 مورد به صورت مفرد1 و در 6 مورد دیگر، به صورت جمع آمده است.(4)

مسجد و وظایف آن در کلام رهبری 
 ساخت مسجد، ابتکار اسلام 
پدید آوردن هویتی به نام مسجد، نخست در قبا و سپس در مدینه، در شمار زیباترین و پرمغزترین ابتکارهای اسلام در آغاز تشکیل جامعه اسلامی است. (مقام معظم رهبری،۱۳۸۹/۰۷/۲).

 مسجد، پیوند دنیا و آخرت
مسجد، مظهر آمیختگی دنیا و آخرت و پیوستگی فرد و جامعه در دیدگاه و اندیشه مکتب اسلام است. با این نگاه، دلهای ما برای مسجد می¬تپد و از شوق و احساس مسئولیت، لبریز می¬گردد. (مقام معظم رهبری،۱۳۸۹/۰۷/۲۰)

 کارکرد مساجد در نگاه رهبری
مساجد باید مَدرَسِ تفسیر و حدیث و منبرِ معارف اجتماعی و سیاسی و کانون موعظه و پرورش اخلاق باشد. زمزمه محبت متولیان و مدیران و امنای مساجد باید دلهای پاک جوانان را مجذوب و مشتاق کند. (مقام معظم رهبری،۱۳۸۹/۰۷/۲).

وظایف مساجد در کلام رهبری
مساجد باید در هر منطقه و محل، مأمن و محل خیر و برکت و مَدرس تفسیر و حدیث و منبر معارف اجتماعی و سیاسی و کانون موعظه و پرورش اخلاق باشند. (پیام مقام معظم رهبری به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز۱۳۸۹/۰۷/۲۰)

 بنای مسجد و روحانی شایسته
نخستین مطلب مهم، بنای مسجد و حضور روحانی شایسته در آن است. هم¬اکنون با وجود دهها هزار مسجد در کشور، جای هزاران مسجد دیگر در روستاها، شهرها، شهرکها و مجتمع های ساختمانی خالی است. دسترسی آسان به مسجد، نیاز ضروری مؤمنان و جوانان و نوجوانان ما است. (مقام معظم رهبری،۱۳۸۹/۰۷/۲۰)

 عمران مساجد وظیفه همگان
عمران مساجد و پرداختن به آرایه¬های معنوی و ظاهری آن، وظیفه همگان است و هرکسی به اندازه توان و همت باید در آن سهیم گردد. (مقام معظم رهبری،۱۳۸۹/۰۷/۲۰)

مردم، شهرداریها و دستگاههای دولتی هر یک در آن (عمران مساجد) باید سهمی ایفا کنند و روحانی دانا و مسئولیت-پذیر و پرهیزگار می¬تواند و می¬باید محور این منظومه تلاش مقدس باشد. مقام معظم رهبری،۱۳۸۹/۰۷/۲۰

 ایجاد پیوند میان مسجد و مراکز آموزشی
میان مسجد و مراکز آموزشی در هر محل، همکاری و پیوند تعریف شده و شایسته¬یی برقرار گردد. چه نیکوست که دانش¬آموزان برجسته و ممتاز در هر محل، در مسجد و در برابر چشم مردم و از سوی امام جماعت، تشویق شوند.(مقام معظم رهبری، ۱۳۸۹/۰۷/۲۰) 

 نقش مسجد در نهضت¬هاى بزرگ اسلامى 
مسجد در طول تاریخ منشأ آثار بزرگ و حرکات عظیم اسلامى بوده است و شکست انقلاب ملت¬هاى مسلمان و از دست رفتن استقلال آنان از آن هنگام شروع شد که مردم ارتباط خود را با مساجد، دین و ایمان اسلامى قطع کردند. مسجد به عنوان یک پایگاه دین، عبودیت و معرفت مى‏تواند براى جوامع اسلامى سر آغاز نهضت¬هاى بزرگ و برکات ماندگار باشد. (مقام معظم رهبری۱۳۷۵/۱۰/۱۹)

 تفاوت مسجد با عبادتگاه¬ها
خانه خدا و خانه مردم، خلوت اُنس با خدا و جلوت حشر با مردم، کانون ذکر و معراج معنوی و عرصه علم و جهاد و تدبیر دنیوی، جایگاه عبادت و پایگاه سیاست، دوگانه¬های به هم پیوسته¬ایی است که تصویر مسجد اسلامی و فاصله آن با عبادتگاه¬های رائج ادیان دیگر را نمایان می¬سازد. (مقام معظم رهبری،۱۳۸۹/۰۷/۲۰)

 مسجد در کلام امام(ره)
«مسجد محلی است که از آنجا باید امور اداره شود» (5)

«مساجد مراکز حساسی است که ملت باید به آن توجه داشته باشند»

« من امروز باید بگویم که تکلیف است براى مسلمان¬ها. حفظ مساجد امروز جزء امورى است که اسلام به او بسته است‏» (6)

 مسجد مرکز بیداری اسلامی
مسجد در اسلام و در صدر اسلام همیشه مرکز جنبش و حرکتهاى اسلامى بوده؛ از مسجد تبلیغات اسلامى شروع مى‏شده است و از مسجد حرکت قواى اسلامى براى سرکوبى کفار و وارد کردن آنها در [زیر] بیرق اسلام بوده است.

شما که از اهالى مسجد و از علماى مساجد هستید، باید پیروى از پیغمبر اسلام و اصحاب آن سرور کنید و مساجد را براى تبلیغ اسلام و حرکت اسلامیه و براى قطع ایادى شرک و کفر و تأیید مستضعفین در مقابل مستکبرین قرار بدهید.(7)

 مساجد، محل اداره حکومت اسلامی از خاتم الانبیاء تا خاتم الاوصیاء
همانطور که انقلاب رسول خدا از کنار مسجد آغاز و اداره شد،و همانطور که قیام انقلاب اسلامی ما از مساجد آغاز شد و ادامه دارد، امام زمان نیز محل اداره حکومت خود را مسجد قرار می دهد که در روایات داریم، مقرّ سلطنت ایشان شهر کوفه است و محلّ حکومتش، مسجد جامع کوفه و محلّ بیت المال و تقسیم غنائم مسجد سهله.(8) 
 

نتیجه:
چند نکته از مطالب بالا قابل توجه می باشد.
1.ترویج همگانی نماز در همه ی ابعاد و در همه ی سطوح خرد و کلان کشور همیشه مورد تاکید مقام رهبری بوده است.امری که هیچ وقت به اندازه گفتار عملی نگردیده است.

2.مسجد صرفا محل عبادت و عزداری نیست.بلکه مسجد مرکز همه تصمیم‌گیریهاى مهم و کارهاى بزرگ است همانطور که انقلاب ایران از مساجد آغاز گردیده است.

3.مسجد ضمن فعالیت های فرهنگی باید جایگاهی برای ارتباط با مردم آن محله و همچنین جایگاه اطلاع رسانی و کانون نوجه به مردم و درخواست های آنان و محل انتشار خواسته های مردمی و دغدغه های اجتماعی باشد..

پی نوشت:
1.خرم آباد، مکان قرائت پیام مقام رهبری در مورخه یازدهم شهریور  ۱۳۹۲.
2.بحارالانوار، ج 71، ص 327
3. سوره حج: 41.
4. سوره‎ ی بقره / 14 و 187; توبه / 17 و 18; حج / 40; جن / 18.
5.صحیفه امام، ج‏۱۳، ص: ۱۵.
6.صحیفه امام، ج‏۱۳، ص: ۲۱.
7.صحیفه امام۱،ج‏۷،ص۶۵.
8.کتاب: مهدی موعود، ص۱۱۵۹.

.منبع:
پایگاه دفتر حقظ و نشرآثار مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی)